هرچند با کار و کوشش باید از فقر، دوری و از اظهار نیاز به دیگران خودداری کرد، افرادی نیز در جامعه زندگی می کنند که به دلیل از دست دادن یا ازکارافتادگی سرپرست ، توانایی تأمین نیازهای خود را ندارند. در اسلام دستورهای زیادی داده شده است که با حفظ بزرگواری این افراد، به حال آنان رسیدگی شود و شایسته تر آن است که نگذارند این افراد زبان به بیان نیازهای خود بگشایند. به فرموده امام سجاد علیه السلام : «وَ إِعْطاءِ ما یجِبُ لَهُمْ قَبْلَ السُّؤال ِ؛ (بار خدایا! آنان را توفیق ده )... در برآوردن حاجت نیازمندانشان پیش از آنکه لب به سؤال بگشایند.»1 پس باید قبل از آنکه کرامت نفسشان تهدید شود، به حال آنان رسیدگی کرد.
نراقی در جامع السعادات می گوید:
ضدّ بخل ، سخاوت است و آن از میوه های زهد است ، چنان که بخل میوه دوستی دنیاست . پس سزاوار است که هر پوینده راه آخرت اگر دستش از مال تهی است ، قناعت ورزد و اگر ثروت و مالی دارد، سخاوت و نیکوکاری پیشه کند و شکی نیست که جود و سخا از شریف ترین صفات و برترین اخلاق انسانی به شمار می رود و یکی از ریشه های رستگاری است و مشهورترین اوصاف پیغمبران و معروف ترین اخلاق فرستادگان الهی است و آنچه در ستایش آن رسیده ، از شماره بیرون است .2
از حضرت امام حسین علیه السلام در بیان آثار بخشندگی نقل شده است :
مَنْ جادَ سادَ وَ مَنْ بَخِلَ رَذِلَ وَ إِن َّ أَجْوَدَ النّاسِ مَنْ أَعْطی مَنْ لایرْجُوهُ . 3
کسی که بخشندگی کند، سیادت و بزرگی می یابد و آن که بخل ورزد، خوار می شود و بخشنده ترین مردم کسی است که به آنکه امید بخشندگی به او ندارد، عطا و بخشش کند.
کسی که با دیگران سخاوت مندانه رفتار کند، مردم به او احترام می گذارند، ولی بخیل در نظر مردم ، بی ارزش می شود.
پیامبر اسلام در بیان فضیلت انسان سخی و بدبختی انسان بخیل این گونه می فرماید:
إِن َّ السَّخِی قَرِیبٌ مِنَ اللهِ قَرِیبٌ مِنَ النّاسِ قَرِیبٌ مِنَ الْجَنَّة ِ بَعِیدٌ مِنَ النّارِ وَ إِن َّ الْبَخِیلَ بَعِیدٌ مِنَ اللهِ بَعِیدٌ مِنَ النّاسِ بَعِیدٌ مِنَ الْجَنَّةِ قَرِیبٌ مِنَ النّارِ.4
فرد سخاوتمند به خداوند نزدیک است و نزد مردم نیز قرابت و محبوبیت دارد و به بهشت نیز نزدیک است، ولی از جهنم دور است (و در مقابل) فرد بخیل از خداوند و مردم و بهشت دور و به جهنم نزدیک است .
امام سجاد علیه السلام از پی آمدهای بخل به خداوند پناه می برد: «أَللَّهُم ََّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ ... الْبُخْلِ؛ خدایا! به تو پناه می برم از... بخل ».5

برچسب‌ها: سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)