وجود مهربانی میان همسران بسیار ضروری است و خداوند در قرآن کریم به همسران چنین سفارش می کند: «وَ جَعَل َ بَینَکُم ْ مَوَدَّة ً وَ رَحْمَةً؛ و در میان شما دوستی و مهربانی قرار داد». (روم: 21)
امام سجاد علیه السلام در رسالة الحقوق در بیان حقوق همسر به این حق نیز اشاره می کند:
وَ أَمَّا حَقُ رَعِیتِکَ بِمِلْکِ النِّکَاحِ ... فَإِنَّ لَها حَق َّ الرَّحْمَةِ وَ الْمُؤانَسَةِ. 1
و اما حق همسرت آن است ... که وی حق مهربانی و انس و مودّت بر تو دارد.
حتی توصیه شده است که انسان محبت خود را به همسرش ابراز کند، چنان که پیامبر گرامی اسلام می فرماید:
قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْاََةِ: اِنّی اُحِبُّکِ لَایذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا اَبَدًا.2
این گفته مرد به زنش که «دوستت دارم» هرگز از قلبش بیرون نمی رود.
این آیه و حدیث ها، دیدگاه و فرهنگی ناب را در زندگی مشترک نشان می دهد؛ یعنی در باور و اندیشه زن و مرد باید زندگی بر اساس مهربانی و محبت شکل گیرد و اگر چنین شد، سخن گفتن درباره بسیاری از حقوق لازم نیست.
«وقتی اساس زندگی بر مبنای دوستی و صمیمیت برقرار شد، نیازی نیست که مرد را به امری ملزم نماییم و یا زن را به کاری وادار کنیم . همین صفا، محبت و صمیمیت ، هر دو را به انجام وظایف خود آشنا می کند».3

امام سجاد علیه السلام در حدیثی ، یکی از لوازم چهارگانه کامل شدن اسلام را «حُسن خلق» با همسر می داند:
أَرْبَعٌ مَنْ کُن َّ فِیهِ کَمُلَ اِسْلَامُهُ ، وَ مُحِّصَتْ ذُنُوبُهُ ، وَ لَقِی رَبَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) وَ هُوَ عَنْهُ راضٍ ، مَنْ وَفی لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا یجْعَلُ عَلی نَفْسِهِ لِلنّاسِ ، وَ صَدَقَ لِسانُهُ مَعَ النّاسِ ، وَ اسْتَحْیا مِنْ کلِّ قَبِیحٍ عِنْدَ اللهِ وَ عِنْدَ النَّاسِ وَ حَسُنَ خُلُقُهُ مَعَ أَهْلِهِ.1
چهار صفت است که اگر در کسی باشد، اسلامش کامل می شود و گناهانش از بین می رود و در حالی خداوند را ملاقات می کند که از او راضی است : به عهد الهی در مواردی که بر او در ارتباط با مردم لازم است، وفا کند؛ زبانش با مردم صادقانه باشد؛ از هر امر زشتی که نزد خداوند و مردم زشت است ، حیا پیشه کند و با همسر و خانواده اش حسن خلق داشته باشد.
در تعریف حسن خلق آمده است:
حسن خلق ملکه ای است که برای صاحب آن ، انجام زیبایی و دوری از زشتی را آسان می کند و این ، در ارتباط با مردم به نیکی و صدق و موّدت و لطف و حسن مصاحبت و معاشرت و مواسات و رفق و حلم و صبر و محبت به دست می آید.2
با این تعبیر، برخی صفات نیکو از لوازم پدید آمدن حسن خلق است و بر انسان لازم است در رفتار با همسر خود محبت، مودّت و صدق را مراعات کند. اکنون به برخی بایسته های اخلاقی زن و شوهر در این زمینه اشاره می کنیم.