امام سجاد علیه السلام از خداوند می خواهد که فرزندانش، پرهیزکار ، پاک و فرمانبر خداوند شوند. پس باید به این نکته توجه داشت که افزون بر رعایت اصول تربیتی، باید از خداوند خواست که فرزندان در مسیر درست اعتقادی قرار گیرند:
وَ اجْعَلْهُمْ أَبْراراً أَتْقِیاءَ بُصراءَ سامِعِینَ مُطِیعِینَ لَکَ . 1
ایشان را نیکوکاران و پرهیزکاران و بینایان (راه حق ) و شنوندگان (سخن راست ) و فرمانبران خود قرار ده .
امام این گونه بر تربیت صحیح و نیکوی فرزندان تأکید می کند:
وَ أَعِنِّی عَلی تَرْبِیتِهِمْ وَ تَأْدِیبِهِمْ وَ بِرِّهِمْ .2
و مرا در پرورش و تأدیب (راه پسندیده نمودن ) و نیکی کردن ایشان یاری فرما.
تربیت فرزند از حقوق او و بر گردن پدر و مادر است، چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید:
تَجِبُ لِلْوَلَدِ عَلی والِدِهِ ثَلاثُ خِصالٍ: إِخْتِیارُهُ لِوالِدَتِهِ وَ تَحْسِینُ اسْمِهِ وَالْمُبالَغَةُ فِی تَأْدِیبِهِ.3
سه چیز برای فرزند بر عهده پدر است: برگزیدن مادر خوب برای او، نام نیک بر او نهادن و تلاش فراوان در تربیت او.
در این روایت بر تربیت تأکید شده است؛ یعنی پدر باید در تربیت فرزندان بسیار بکوشد و با استفاده از شیوه های مناسب و توکل به خداوند، صبورانه و با دقت، تمام همت خود را در تربیت فرزندان صرف کند. البته باید دانست که تربیت از لحظه انعقاد نطفه آغاز می شود و تا پایان بلوغ و پس از آن ادامه می یابد و هرگز نباید گمان کرد که «بچه است و نمی فهمد؛» زیرا بسیاری از کارهای پدر و مادر و اطرافیان از کودکی در او تأثیر می گذارد.
در تربیت فرزندان گاهی لازم است پدر و مادر شیوه تشویق و تنبیه بهنگام را به کار گیرند. برای نمونه، وقتی کودک شما به مسجد آمد یا دخترتان خود را به حجاب آراسته کرد، به او محبت ویژه کنید، لباس یا خوراکی مورد علاقه اش را برای او بخرید و به شیوه ای مناسب او را تشویق کنید.
نکته دیگر در تربیت فرزند، انتخاب نام نیکو برای وی است که در روایات بر آن بسیار تأکید شده است. فرزندی که نام یکی از اولیای دین را دارد، رابطه ای بین خود و او احساس می کند. ازاین رو، تلاش می کند خود را از نظر روحی و اخلاقی به آن شخص نزدیک سازد. این ارتباط درونی با صاحبِ نام می تواند وی را از انجام کارهای ناروا بازدارد. البته باید والدین، فرزند خود را به این نکته ها توجه دهند.4

امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه از خداوند می خواهد که فرزندانی صالح در عقیده و آراسته به فضیلت های اخلاقی داشته باشد: «وَأَصِح َّ لِی ... أَدْیانَهُمْ وَ أَخْلاقَهُمْ؛ و آیین و اخلاقشان و... را برای من سالم بدار».1
والدین باید مراقب باشند که فرزندان آنان تحت تأثیر عقیده های انحرافی و اخلاق افراد منحرف قرار نگیرند و در روابط آنان دقت و برای آموزش معارف ناب دینی به آنان اقدام کنند. امام صادق علیه السلام می فرماید:
بادِرُوا أَحْداثَکُمً بِالْحَدِیثِ قَبْلَ اَنْ تُسبِقَکُم اِلَیهِمُ الْمُرْجِئَةُ.2
در آشنا کردن نوجوانانتان به حدیث شتاب کنید، پیش از آنکه گروه های منحرف با افکارشان بر آنان چیره شوند.
پدر و مادر، نخستین استادان کودکند. پس باید در گفتار و کردار خود مراقب باشند که اخلاق ناپسند از آنها سر نزند؛ زیرا فرزندان به صورت مستقیم و به سرعت آن را فرامی گیرند.3
همچنین لازم است کودک را تشویق کنیم که آداب مهم مذهبی و فریضه های عبادی مانند نماز، روزه، دعا، راز و نیاز با خدا و سپاس گزاری از نعمت ها را انجام دهد. به او بیاموزیم که با حضور قلب، مشکلات خود را به خدا بگوید و از او یاری بخواهد و برای توفیق خود در انجام کارهای نیک، هدایت بجوید و چون مرادش حاصل شد، سپاس گزاری کند.4
یکی از مهارت های مورد نیاز کودک، بالابردن قدرت اندیشیدن اوست. برای کسب این مهارت باید کودک را به پرسش از محیط اطراف خود تشویق کنیم و زمینه این پرسشگری را با دقت در نوع بازی های وی و با بهره گیری از نظر کارشناسان فراهم آوریم. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مَنْ سَأَلَ فِی صِغَرِهِ أَجابَ فِی کِبَرِهِ؛ هرکس در خردسالی بپرسد، در بزرگ سالی پاسخ می دهد».5
برخی دیگر از مواردی که با توجه به روایات باید به کودکان آموزش داده، از این قرارند:
ـ آموزش قرآن کریم؛
ـ شعرهای آموزنده: از روایات چنین برمی آید که این شعرها باید دربردارنده آگاهی های مورد نیاز اعتقادی، اخلاقی و رفتاری کودک و انس با اهل بیت علیهم السلام باشد؛
ـ نوشتن؛
ـ ورزش هایی نظیر شنا و تیراندازی.

با بیانی از امام سجاد علیه السلام ، اخلاق والدین در برابر فرزندان را تا اندازه ای روشن می کنیم. امام سجاد علیه السلام به فرزندش می فرماید:
یا بُنَی َّ اِن َّ اللهَ لَمْ یرْضَکَ لِی فَأَوْصَاکَ بِی ، وَ رَضِینِی لَکَ فَلَمْ یوصِنی بِک َ وَ اعْلَمْ أَنَّ خَیرَ الْآباءِ لِلْاَبْنَاءِ مَنْ لَمْ تَدَعْهُ الْمَوَدّةُ اِلی التَّفْریطِ فِیهِ ، وَ خَیرُ الْأَبْنَاءِ لِلْآبَاءِ مَنْ لَمْ یدَعْهُ التَّقْصیرُ إِلَی الْعُقُوق ِ.1
فرزندم ، خداوند محبت و میل مرا در تو قرار نداد و به دلیل همین نسبت به من ، به تو سفارش کرد، ولی میل و محبت تو را در من قرار داد و نسبت به تو به من سفارش نکرد. بدان که بهترین پدران برای فرزندان ، آنانند که دوست داشتن فراوان، [ایشان را] به کوتاهی (در تربیت صحیح فرزندان ) نکشاند و بهترین فرزندان برای پدران، آنانند که کوتاهی، [ایشان را] (در ادای وظایف ) به عقوق و نافرمانی والدین نکشاند.
در این حدیث ، امام سجاد علیه السلام به وجود غریزه ای در پدر و مادر، به نام محبت ، اشاره و بیان می کند که دیگر نیازی به تأکید خداوند بر نیکی و احسان به فرزندان نیست و این میل طبیعی آنان به فرزندان اگر مهار نشود، ممکن است در تربیت درست فرزندان خلل ایجاد کند.