«(وَ وَفِّقْهُمْ )... تَعَهُّدَ قادِمِهِمْ ؛ (و آنان را کمک کن ) در تجدید عهد و دیدارِ از سفر رسیده شان ...».1
حدیث زیر اهمیت این کار را در سیره معصومان علیهم السلام نشان می دهد. امام حسن عسکری علیه السلام از پدرانش نقل می کند:
إِنَ ّ رَسُولَ اللهِ لَمّا جاءَهُ جَعْفَرُ بْنُ اَبی طالِبٍ مِنَ الْحَبَشَةِ قامَ إِلَیهِ وَ اسْتَقْبَلَهُ اثْنَتَی عَشْرَةَ خُطْوَةً وَ عانَقَهُ وَ قَبَّلَ ما بَینَ عَینَیهِ «إِلی أَنْ قالَ » وَبَکی فَرَحاً بِرُؤْیتِهِ.2
همانا رسول خدا صلی الله علیه و اله هنگامی که جعفر بن ابی طالب از حبشه نزدش آمد، به سوی او رفت و دوازده گام به سمت او رفت و او را در آغوش گرفت و بین دو چشم او را بوسید (تا آنجا که امام فرمود) و (حضرت رسول ) از دیدنش از روی شوق ، اشک ریخت .

عیادت از بیماران درباره همه مسلمانان ، پسندیده و البته در مورد دوستان و نزدیکان و همسایگان، ضروری تر است : «(وَ وَفِّقْهُمْ )...عِیادَةَ مَرِیضِهِمْ؛ (و آنان را توفیق ده )... در عیادت از بیماران دوستان و همسایگان ».1
عیادت بیماران در اسلام کاری بسیار دقیق است و انسان باید در این کار مواردی را رعایت کند که دو مورد را به عنوان نمونه ذکر می کنیم :

اول ـ کوتاه بودن مدت عیادت
استاد جعفر مرتضی عاملی حدیثی را از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل می کند که فرمود:
از عیادت هایی که بیشترین اجر را دارد، وقتی است که عیادت کننده از بیمار عیادت کند و نزد بیمار کم بنشیند، مگر موقعی که بیمار بخواهد و دوست داشته باشد که عیادت کننده ، نشستن در کنارش را بیشتر طول بدهد و بیمار این مطلب را (طول جلوس عیادت کننده را) از او درخواست کند.2

دوم ـ هدیه دادن به بیمار
روایت شده است که وقتی حضرت امام صادق علیه السلام خبردار شد گروهی از یارانشان قصد عیادت یکی از دوستداران حضرت را دارند، فرمود: «آیا همراه شما تحفه ای یا هدیه ای یا مقداری از بوی خوش یا قطعه ای از عود هست ؟» جواب دادند: «همراه ما چیزی نیست .» پس امام فرمود:
مگر نمی دانید شخص بیمار آرامش می یابد به وسیله هرچیزی که برای او برده می شود، یعنی بیماری اش بهتر می شود، به خاطر هدیه ای که مردم برای او می فرستند.3

اگر رابطه همسایگان و دوستان بر پایه مهر و محبت باشد، باید در سختی ها و گرفتاری ها از هم دلجویی کنند و تا آنجا که می توانند، یاری رسان هم باشند. چه بسا دوستی به دلیل از دست دادن عزیزی به مشکل روحی دچار شود یا به دلیل مشکلی ، به گرفتن وام نیاز داشته باشد. در اینجاست که دوستی واقعی باید انسان را به همدلی با او و سعی در رفع مشکل او بکشاند. این است که امام سجاد علیه السلام می فرماید: «وَأَرِقُ ّ عَلی أَهْلِ الْبَلاءِ مِنْهُمْ رَحْمَةً ؛ و با مهربانی برگرفتارانشان رقت داشته باشم و دلجویی کنم ».1
حضرت علی علیه السلام نیز در وصف دوستان واقعی می فرماید:
لایکُونُ الصَّدِیقُ صَدِیقاً حَتّی یحْفَظَ أَخاه ُ فِی ثَلاث ٍ: فِی نَکْبَتِهِ وَ غَیبَتِه ِ وَ وَفاتِهِ .2
دوست ، دوست نخواهد بود، مگر آنکه برادرش را در سه حالت نگه دارد: در هنگام سختی اش ، در غیاب او و پس از مرگش .

انسان مسلمان آنچه را برای خود و خویشان و نزدیکانش می پسندد، برای دیگران به ویژه همسایگان و دوستان نیز می پسندد. امام سجاد علیه السلام این ویژگی را در فراز زیر بیان می کند:
وَ أُوجِبُ لَهُمْ مآ أُوجِبُ لِحامَّتِی وَ أَرْعی لَهُمْ ما أَرْعی لِخَاصَّتِی .1
و آنچه برای خویشاوندان خود می خواهم، برای دوستان و همسایگانم بخواهم و آنچه برای خاصان و نزدیکان خود منظور می دارم، برای ایشان در نظر بگیرم.
ما بهترین امکانات و خالصانه ترین راهنمایی ها و مشاوره ها را برای نزدیکان و به ویژه خانواده خود فراهم می کنیم. پس با دیگران (دوستان و همسایگان) نیز باید این گونه باشیم و آنها را مانند خویشتن بدانیم. امام صادق علیه السلام این امر را یکی از حقوق واجب برادر مؤمن ذکر می کند:
لِلْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ سَبْعَةِ حُقُوقٍ واجِبَةٍ لَهُ مِنَ اللهِ عَزَّ وَ جَل َّ وَ اللهُ سائِلُهُ عَمّا صَنَعَ فِیها... وَأَنْ یحِبَّ لَهُ ما یحِب ُّ لِنَفْسِهِ .2
مؤمن بر گردن دیگر مؤمن هفت حق واجب از خداوند دارد و خداوند از او درباره آنچه در این زمینه انجام می دهد، بازخواست می کند:... (یکی از آنها) آنچه برای خود می پسندد، برای او نیز بپسندد.
برای همسایه نیز تعبیر مشابهی در روایات آمده است . امام صادق علیه السلام می فرماید:
در کتاب امیرالمؤمنین علی علیه السلام خواندم که رسول خدا صلی الله علیه و اله نوشته ای بین مهاجر و انصار و هرکسی از اهل مدینه که به آنها ملحق می شد، می نوشت که این جمله در آن این است :
وَ إِن َّ الجارَّ کَالنَّفْسِ غَیرَ مُضارٍّ وَلاآثِمٍ وَ حُرْمَةُ الجارِّ کَحُرْمَةِ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ.3 همسایه مانند خود انسان است، به اندازه خودش لازم است رعایت حال او شود و از وی حفاظت به عمل آید، مگر همسایه ای که برای همسایه ضرر داشته باشد و در حق همسایه به جرم و جنایت و خیانت آلوده شود و احترام و ارزش همسایه به سان احترام پدر و مادر است .4

پسندیده است دوستان و همسایگان در انجام کارهای نیک، یاری گر هم باشند. هرگاه یکی از همسایگان یا دوستان برای تشکیل جلسه مذهبی یا راه اندازی صندوق قرض الحسنه یا کار خیرخواهانه دیگری تلاش می کند، بر دوستان لازم است او را یاری کنند. امام سجاد علیه السلام می فرماید:
(وَ وَفِّقْهُمْ اَلْأَخْذَ بِمَحاسِنِ أَدَبِکَ فِی ) حُسْنِ مُواساتِهِمْ بِالْماعُون ِ. 1
(بار خدایا آنان را در فراگرفتن اخلاق نیک خود که بندگان را به آن امر فرموده ای ) در خوب کمک کردنشان در کارهای نیک (توفیق ده ).

فخر فروختن به هیچ کس سزاوار نیست، ولی اگر دوستان به هم فخر بفروشند و خودپسندی نشان دهند، رابطه دوستی پایدار نمی ماند. پس لازم است برای گسترش رابطه دوستی ، دوستان و همسایگان با هم فروتن باشند. امام سجاد علیه السلام می فرماید: «وَأُلِینُ جانِبِی لَهُمْ تَواضُعاً؛ و با آنان از روی تواضع به نرمی سر کنم».1

از آنجا که دوستان و همسایگان بیشتر با یکدیگر ارتباط دارند، امکان حسدورزی در آنان بیشتر است. گاه ممکن است از رسیدن دوست خود به مقام یا علم یا نعمت ناراحت شوند و آرزو کنند این نعمت از او گرفته شود. این احساس کم کم ریشه های دوستی را سست می کند. ازاین رو، امام سجاد علیه السلام نه فقط نابودی نعمت را برای دوست و همسایه خود نمی خواهد، بلکه می خواهد رسیدن نعمت به دوستان و همسایگان برای ایشان دوست داشتنی شود: «وَ أُحِبُّ بَقاءَ النَّعْمَةِ عِنْدَهُمْ نُصْحاً؛ و خالصانه نعمت همیشگی (روزی و خوشی ) را نزد ایشان دوست بدارم ».1

ارتباط بیشتر با دوستان و همسایگان، ممکن است سبب شود انسان در مواردی به آنان گمان بد ببرد. در این موارد باید دقت کرد اصل بر گمان نیک بردن و تجسس نکردن است. امام سجاد علیه السلام با تأکید بر گمان نیک بردن می فرماید: «وَ أَسْتَعْمِلُ حُسْنَ الظَّن ِّ فِی کافَّتِهِمْ ؛ (بار خدایا! مرا بر آن دارکه) درباره همه دوستان و همسایگانم گمان نیک داشته باشم ».1
گمان نیکو به این معنا نیست که انسان اسرار خود را به آنان بازگوید و آنان را محرم خود قرار دهد؛ چراکه امکان دارد روزی آنان دشمن انسان گردند و رازهای او را فاش سازند. امام سجاد علیه السلام می فرماید: «لَمْ اَثِقْ بِهِمْ رَبِّ فِی السِّتْرِ عَلَی ََّ؛ پروردگارا! من به ایشان (همسایه و خویشاوند) در رازپوشی بر خود اعتماد نکردم». 2

اگرچه پرده پوشی از رازها و عیب های یکدیگر وظیفه همگان است، این امر بر همسایگان و دوستان که بیشتر از رازهای هم آگاه می شوند، ضروری تر است. امام سجاد علیه السلام بر پرده پوشی همسایگان و دوستان ، چنین تأکید می کند: «وَ کِتْمان ِ أَسْرارِهِمْ وَ سَتْرِ عَوْراتِهِمْ ؛ (بار خدایا! دوستان و همسایگانم را موفق بدار) در پنهان کردن رازهاشان و پوشاندن عیب هاشان ».1
مهربانی دوستان و همسایگان به آنها اجازه نمی دهد، راز و عیب دوست خود را فاش سازند: «وَ أُسِرُّ لَهُمْ بِالْغَیبِ مَوَدَّةً ؛ به خاطر محبت به آنان در غیابشان نیز اسرارشان را مخفی نگه دارم ».2

«وَ مُناصَحَةِ مُسْتَشِیرِهِمْ ؛ (بار خدایا! دوستان و همسایگانم را موفق بدار در) خیرخواهی برای مشورت خواهان ».1
اگر دوستان و همسایگان برای مشورت در کاری به انسان مراجعه کردند، لازم است انسان آنچه را می داند، به آنان بگوید تا بتوانند بهتر تصمیم بگیرند.