امروز:
مقام معظم رهبری :
رايانه‌ها و ارتباطات اينترنتى و فضاى مجازى و سايبرى فرصت فوق‌العاده‌اى است؛ مبادا اين فرصت ضايع شود

«خوف و رجا» از دیگر ویژگی های انسان و مبانی تربیتی صحیفه سجادیه است. این دو ویژگی در تمام انسان ها صرف نظر از دین، نژاد، جنس و ملیت آنها دیده می شود؛ زیرا انسان از همان اوان کودکی، ترس و امید را تجربه می کند. این دو ویژگی با فطرت او عجین شده است و به تعبیری همراه کودک زاده می شوند. موضوع ترس و امید از موضوع های مورد علاقه روان شناسان است و درباره آن پژوهش های گسترده ای صورت گرفته است.
نخست آنچه کودک از آن می ترسد یا به آن امیدوار است، امور ابتدایی و ساده مانند تاریکی، تنهایی، سقوط، راحتی، گرم شدن و نوازش است، ولی با رشد جسمانی کودک و سپس رشد شناختی و عاطفی وی، مصداق های ترس و امید نیز در او عوض می شود. انسان بزرگ سال شاید از تاریکی و تنهایی نترسد، ولی مرگ، شکست و رسوایی باعث ترس و وحشت او خواهد شد. شاید دیگر منتظر خوشی دامن مادر و نوازش او نباشد، ولی به مقام و موقعیت و قدرت، وابسته و امیدوار است.
1

مصداق های ترس و امید بسته به سطح ادراک و شناخت انسان و میزان رشد هیجان عاطفی او تغییر می یابد. در همین زمینه، دین در تعریف مصداق های واقعی ترس و امید برای انسان نقش بسزایی دارد.
برای توضیح این مطلب، به تبیین این دو مفهوم و بیان دیدگاه صحیفه سجادیه در این باره می پردازیم:



برچسب‌ها: مکارم اخلاق امام سجادعلیه السلام - سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ دوشنبه 1395/3/31 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


یکی دیگر از ویژگی های انسان که از مبانی تربیتی صحیفه سجادیه به شمار می آید، «گرایش به جاودانگی» است. انسان در شرایط طبیعی می خواهد جاودانه باشد و تا ابد باقی بماند. حتی در مواردی که از سختی ها به تنگ آمده است و برای مثال، مرگش را از خدا می خواهد، به گونه ای، خلاصی از درد و بقای لذت را می جوید.
گرایش به جاودانگی، گرایشی فطری و طبیعی است که در نهاد و سرشت انسان قرار داده شده است و در اختیار انسان نیست.
1 آنچه در زمینه این گرایش در اختیار انسان قرار دارد، جهت دادن به آن، تعیین مصداق برای آن، پی آمدهای آن و نوع رفتاری است که انسان تحت تأثیر آن برمی گزیند. این امور به سبب ویژگی اختیاری بودنشان، در حوزه تعلیم و تربیت قرار می گیرند.
امام سجاد علیه السلام در دعاهای زیادی مانند: «دعا برای فرزندان»، «دعا هنگامی که روزی بر آن حضرت تنگ می شد» و برخی دعاهای دیگر، به این ویژگی انسان اشاره کرده است. از جمله در دعای بیست و پنجم، امام با دعا برای فرزندان و درخواست بقا و طول عمر برای آنها، از خداوند می خواهد:
بار خدایا! بر من منت گذار و نعمت عطا فرما با زنده ماندن فرزندانم.2 بار خدایا! عمرشان را برای من دراز گردان و مدت زندگی شان را زیاد کن.3
امام در این فرازها، بقای عمر فرزندان را از درگاه الهی می خواهد و این به سبب «گرایش به جاودانگی» است که در سرشت انسان وجود دارد.
بنابراین، ویژگی جاودانگی خواهی، یکی از مبانی تربیتی در صحیفه سجادیه به شمار می رود؛ زیرا خاستگاه بسیاری از رفتارهای پسندیده، مانند بندگی خدا، به جا آوردن رفتارهای نیک برای عالم آخرت و از میان رفتن رفتارهای ناپسندی همچون آرزوهای دراز، آزمندی و گناهان زیاد در انسان است.


         


برچسب‌ها: صحیفه سجادیه - مکارم اخلاق امام سجادعلیه السلام - سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ يکشنبه 1395/3/30 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


زندگی زن و شوهر باید بر پایه سازگاری و گذشت باشد. در چنین فضایی اگر یکی اشتباهی کرد، از کردار خود شرمگین می شود. این گونه است که نه بر تکرار اشتباه خود اصرار می کنند و نه در توجیه و دفاع از آن می کوشند. در این میان، شایسته است طرف مقابل نیز قضیه را تمام شده بداند. نگه داشتن همسر در حالت شرم، گوشزد کردن اشتباه او و امتیاز گرفتن از او در چنین حالتی، ممکن است پرده حیا را از میان بردارد و فرد احساس کند که از اخلاق وی سوء استفاده شده است. ادامه یافتن این وضع ممکن است به سرد شدن روابط زن و شوهر1 یا حتی طلاق؛ ناپسندترین حلال بینجامد. پیامبراکرم صلی الله علیه و اله در هشداری می فرماید: «خداوند چیزی را که نزد او منفورتر از طلاق باشد، حلال نکرده است».2
چه زیباست اگر کسی که اشتباه کرده است، اظهار پشیمانی نکرد، طرف مقابل از این اشتباه بگذرد و با صبر و حوصله در رفع آن بکوشد و اگر رفع نشد، تحمل کند. به جاست توصیه امام سجاد علیه السلام در برخورد با بدی های دوستان و همسایگان را یادآور شویم و بدیهی است این امر درباره زن و شوهر سزاوارتر است: «وَاجْعَلْنی اللَّهُمَّ أَجِزنِی بِالإِحْسانِ مُسیئَهُمْ؛ بار خدایا مرا به گونه ای قرار ده که بدی های آنها را با نیکی جواب دهم».3


برچسب‌ها: سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ شنبه 1395/3/29 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


یکی دیگر از مبانی تربیتی صحیفه سجادیه، انگیزه «خداخواهی و خداجویی» است. این ویژگی به صورت فطری در نهاد همه انسان ها وجود دارد. امام سجاد علیه السلامدر نخستین دعای صحیفه سجادیه به فطرت خداجوی انسان اشاره می کند:
به قدرت خود، آفریدگان را آفرید و آنان را به خواست خویش به وجود آورد؛ بی آنکه از روی نمونه ای باشد. سپس آنان را در راه خواست خویشتن روان گردانید و در راه دوستی به خود برانگیخت.
1
شهید مطهری تأکید دارد که مفاد عبارت آخر دعا این است که تمام این حرکت ها و تکاپوی خلق، چه بفهمند و چه نفهمند، در طریق محبت خداست. حتی انگیزه اصلی آن که غیرخدا را می جوید، جست وجوی خداست، ولی در مصداق اشتباه کرده است.2
فرمایش امام سجاد علیه السلام درباره خداجویی، در واقع تفسیری است برای سخن قرآن در مورد فطری بودن گرایش خداخواهی که آیه شریفه فطرت بر آن تأکید دارد. خداوند متعال می فرماید:
پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن. این فطرتی است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده است. دگرگونی در آفرینش الهی نیست. این است آیین استوار، ولی بیشتر مردم نمی دانند. (روم: 30)
سیری است برای سخن قرآن در مورد فطری بودن گرایش خداخواهی که آیه شریفه فطرت بر آن تأکید دارد. خداوند متعال می فرماید:
پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن. این فطرتی است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده است. دگرگونی در آفرینش الهی نیست. این است آیین استوار، ولی بیشتر مردم نمی دانند. (روم: 30)


برچسب‌ها: مکارم اخلاق امام سجادعلیه السلام - سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ سه شنبه 1395/3/25 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]

ادامه مطلب

یکی دیگر از مبانی تربیتی و ویژگی های انسان در صحیفه سجادیه، کمال جویی1 است. انسان کمال جو، به دنبال نوعی افزایش کمّی یا کیفی و شکوفایی است و همیشه می کوشد کامل ترین مرتبه از هر کمالی را به دست آورد تا بهره وجودی اش بیشتر شود.

الف) دسته بندی کمال انسانی
امام سجاد علیه السلام در دعاهای فراوانی از صحیفه سجادیه به ویژگی کمال جویی اشاره کرده است که با بررسی آنها، در مجموع، دو دسته کمال را می توان در نظر گرفت.

یک ـ کمال مادی
امام سجاد علیه السلام در دعایی می فرماید: «اَلّلهُمَّ اسقِنا سَقْیًا... تُکمِلُ لَنا بِهِ طَیِّباتِ الرِّزْق؛ بار خدایا، ما را به گونه ای سیراب کن که روزی های پاکیزه را برای ما به کمال برسانی
2 همچنین می فرماید: «اَکْمِلْ لی بها خَیرَ الدُّنیا وَ الاخِرَةِ؛ به وسیله آن راه (یا آن محبت به خدا)، خیر و خوبی دنیا و آخرت را برایم کامل گردان».3

دو ـ کمال معنوی
امام سجاد علیه السلام در فرازهایی از کلامش در مقام درخواست کمال معنوی مانند: کمال ایمان، یقین، نیت، عمل و طاعت می فرماید:
اَلّلهُمَّ... بَلِّغْ بایِمانی اَکْمَلَ الایمانِ، وَ اجْعَلْ یَقینی اَفْضَلَ الیَقینِ، وَ انْتَهِ بِنِیَّتی اِلی اَحْسَنِ النِّیّاتِ...4 وَ اَتمِمْ عَلَیْنا باسْتِکْمالِ طاعَتِکَ فِیهِ المنَّةَ.
5
بار خدایا! ایمانم را به پایه کامل ترین ایمان برسان و باورم را برترین باورها قرار ده و نیتم را به نیکوترین نیت ها برسان... و به وسیله کامل کردن طاعت و فرمان بری ات در آن، نعمت را بر ما کامل ساز.
کمال هایی که در این دعاها آمده اند، در واقع، کمال هایی هستند که انسان را به سوی کمال نهایی؛ یعنی «خدا» هدایت می کند. در نظام عقیدتی اسلام، خداوند، کمال مطلق است و از سوی دیگر، انسان حقیقتی است که از اصل خویش؛ یعنی آفریدگارش دور مانده است و می خواهد به آن کمال مطلق برسد. ازاین رو، تا به آن اصل نرسد و به آن مقام دست نیابد، همواره احساس غربت می کند و به هیچ چیز دیگر قانع نیست تا به خدا برسد و آرامش یابد. آرامش انسان تنها زمانی ممکن می شود که به کمال مطلق؛ یعنی خدا برسد.
6
امام در دعایی در مورد کمال نهایی انسان که همان قرب الهی است، می فرماید:
و رغبت و خواسته ام را در آنچه نزد تو است، شوق و دوستی دیدار خویش قرار ده.
7
مفسران در تفسیر آیه شریفه «إِنَّ اْلإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعًا.» (معارج: 19) گفته اند همین حالت حرص و کم طاقتی انسان، سبب می شود که او در هر امری به کم و اندک قانع نباشد و همیشه در پی بیشترین ها و کامل ترین ها باشد.8
به عبارت دیگر، ویژگی ذاتی حرص در انسان، مقدمه کمال یابی و سیرتکاملی است.
نقش مؤثر کمال خواهی در مجموعه نظام تربیتی و به ویژه در بخش راهکارهای تربیتی، در رفتارهای انسان متجلی می شود. بدین صورت که اگر مقدمات رشد و اصلاح این ویژگی در انسان فراهم شود، انسان به دنبال کمال هایی می رود که وی را به خدا نزدیک می کند و فقط خدا را دارای کمال مطلق می داند. اگر این ویژگی به انحراف کشانده شود، منشأ ظهور خصلت های زشتی چون آزمندی خواهد شد.

ب) ویژگی های انسان کامل در صحیفه سجادیه
در بحث کمال خواهی توجه به این نکته بایسته است که از ویژگی های انسان کامل، لابه لای بخش های صحیفه، فراوان یاد شده است. تفکر در محتوای این گونه دعاها، یکی از بهترین راه های شناخت ابعاد مختلف شخصیت انسان کامل از دیدگاه صحیفه سجادیه است. در ادامه، تنها به برخی ویژگی های انسان کامل از دیدگاه صحیفه سجادیه اشاره می شود تا نمایی کلی از انسان کامل نشان دهیم و مبانی نظام تربیتی صحیفه را روشن تر ترسیم کنیم.
یک ـ انسان کامل، مشتاق وصال الهی است
و رغبت و میلم را در آنچه (پاداش اخروی) نزد تو است، شوق و دوستی دیدار (رحمت) خویش قرار ده.
9 و مرا از مقامت (مقام منیع و جایگاه بلندت) بترسان و برای لقایت، مشتاق ساز.10
دو ـ انسان کامل، بالاترین عشق ها را نثار دوست می کند
دلم را برای محبت و دوستی خودت از هرگونه (محبت جز تو) خالی ساز.
11
سه ـ انسان کامل، آرزوی زندگی گوارا می کند
پس مرا با زندگی گوارا و دل انگیز زنده دار تا آن گونه که می خواهم، آن زندگی نظم پذیرد و آنچه را دوست دارم، در برگیرد؛ یعنی آنچه را نمی پسندی، انجام ندهم و آنچه را نهی کرده ای، مرتکب نشوم.
12
چهار ـ انسان کامل به حقیقت توحید، ایمان دارد
و دستاویزم به سویت، یگانه دانستن تو است و وسیله ام آن است که چیزی را با تو شریک نساخته و با تو خدایی نگرفته ام.
13
پنج ـ انسان کامل، هم نوعان خود را دوست دارد و به آنها کمک می کند
و آنان را توفیق ده برای برپا داشتن روش و فرا گرفتن اخلاق نیک خود در سود رساندن به ناتوانانشان و جلوگیری از نیازمندی شان و رفتن نزد بیمارشان و راهنمایی کردن راه جویان و اندرز دادن مشورت کننده شان.
14

وقتی امام سجاد علیه السلام به عنوان یک انسان نمونه و مظهر کمال، آن گونه داشتن ویژگی های انسان کامل را از خدای متعال درخواست می کند، ره پویان و شیعیان آن امام که خواهان کمالند، باید برای دست یابی آن ویژگی ها بسیار بکوشند.


 


برچسب‌ها: صحیفه سجادیه - سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ دوشنبه 1395/3/24 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


یکی از ویژگی های فطری انسان که از جمله مبانی تربیتی در صحیفه سجادیه نیز به شمار می آید، انگیزه «خوددوستی»1 است. خوددوستی به این معناست کهانسان در مرتبه ذات نفس، خویشتن خویش را دوست دارد.2 بنابر نظر محمد قطب، نخستین و اصلی ترین گرایشی که با اراده خدا در نهاد انسان قرار داده شده، خوددوستی است. وی می افزاید خوددوستی، کششی است که انسان را به کار و تلاش امیدوار می کند و سبب می شود انسان برای سعادتش بکوشد. اگر این خوددوستی نبود، انگیزه ای نبود که انسان را به حرکت وادارد.3
«حب ذات» یا خوددوستی به صراحت در صحیفه سجادیه عنوان نشده است، ولی به صورت های مختلف در بعضی از دعاها به آن اشاره شده است. برای مثال، در دعای هفتم صحیفه، حضرت به هنگام کار دشوار و دل آزار یا پیشامدهای سخت یا غم و اندوه می فرماید:
یا مَن تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الَمکارهِ، وَ یا مَن یُفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدائد، وَ یا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنَهُ المَخرَجُ اِلی رَوْحِ الفَرَج.
4
ای آن که گره های ناگواری ها به دست او باز می گردد و ای آن که تیزی و برندگی سختی ها به او کند و شکسته می شود و ای آن که رهایی یافتن از گرفتاری ها و رفتن به سوی آسایش و گشایش و خوشحالی، از او درخواست می گردد.
دعاهایی که امام در آن درخواست رفع تنگ دستی می کند، غیرمستقیم به این مضمون اشاره دارد:
وَ لا تَفْتِنِّی بالاِسْتِعانَةِ بِغیرِکَ اِذَا اضْطُرِرْتُ، وَ لا باْلخُضُوعِ لِسُؤالِ غَیرِکَ اِذَا افْتَقَرْتُ.
5
و مرا چون بیچاره شوم، به یاری خواستن از غیر خود، و چون فقیر گردم، به فروتنی برای درخواست از غیر خویش، آزمایش مفرما.
همچنین درخواست هایی که امام در مورد سعادت، کمال، قدرت، نعمت و مانند آن از خداوند دارد، همه برخاسته از خوددوستی است و اینکه انسان همیشه به دنبال خوبی ها بوده و از ناراحتی ها و سختی ها گریزان است. پس این ویژگی، امری فطری است و به خودی خود، مطلوب است.
اساسا گرایش خوددوستی، خاستگاه تمام گرایش های دیگر است. به بیان استاد مصباح یزدی، حتی گرایش به خدا و محبت به خدا نیز در این گرایش نهفته است و از رهگذر حب ذات یا خوددوستی، ناآگاهانه نقش خود را ایفا می کند و سبب می شود انسان به مقاصد عالی برسد. البته این مرحله از خدا دوستی، ابتدایی ترین مرحله آن به شمار می رود و مراحل بالاتر که معرفت شهودی است، با آگاهی کامل تر همراه است.
6

 

بنابراین، خوددوستی را باید یکی از ویژگی های مهم انسان دانست که خاستگاه رفتارهای انسانی اوست. خوددوستی، غریزه ای است که اگر به آن توجه شود و در مسیر درستی هدایت شود، منشأ عزت خواهی، کمال جویی و سعادت مندی می شود. در مقابل، اگر به انحراف کشانده شود، روح استکبار و سرکشی بر انسان چیره می شود و به رفتارهای ناپسندی مانند خودخواهی، خودبرتربینی و آزمندی می انجامد.

 


برچسب‌ها: صحیفه سجادیه - سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ يکشنبه 1395/3/23 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


اینکه انسان در چه مواردی انفاق کند و سخاوت به خرج دهد، بسیار مهم است. چه بسا زمانی ساختن مدرسه ضرورت ندارد و زمانی ساختن مسجد در اولویت است. پس دانستن این نکته ضروری است که سخاوت، به جا و به موقع باشد و اولویت ها را در نظر بگیریم. شناخت افرادی که از نظر مالی بیشتر در سختی به سر می برند، مهم است و امکان دارد انسان به جای فردی نیازمندتر، به فردی کمک کند که نیاز کمتری دارد یا نیازمند واقعی نیست . امام سجاد علیه السلام از خداوند می خواهد که راه درست انفاق را به او نشان دهد و به افراد غیرنیازمند بذل و بخشش نکند: «وَ وَجِّه ْ فِی أَبْواب ِ الْبِرِّ إِنْفاقِی؛ و انفاق و خرج کردنم را، در راه های خیر و نیکی بگردان ».1
حضرت علی علیه السلام در حدیثی بر سخاوتمندی در موضع نیاز این گونه تأکید می کند: «خَیرُ السَّخآءِ ما صَادَفَ مَوْضِعَ الْحاجَةِ ؛ بهترین سخاوتمندی آن است که در جایی که نیاز است ، واقع شود».
2

 


برچسب‌ها: سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ شنبه 1395/3/22 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


چگونگی ارتباط با فقیران و اینکه آیا برطرف کردن نیاز مادی آنها کافی است، جای بحث دارد. آیا اگر این رفع نیاز با منّت گذاری بر آنها یا کوچک کردن شخصیت آنان همراه باشد، پسندیده است و یا آنها را باید گروهی از جامعه انسانی دانست و با حفظ کرامتشان، در برطرف ساختن نیاز عاطفی آنان کوشید؟
امام سجاد علیه السلام از خداوند می خواهد که مبادا فقیری را کوچک بشمارد: «(أَعُوذُ بِکَ مِنَ ) الْإزْراءِ بِالْمُقِلِّینَ؛ (خدایا! به تو پناه می برم از) خوار شمردن نیازمندان ».
1
حضرت زین العابدین علیه السلام در این روایت بر احترام نهادن به تهی دستان تأکید می کند.
«تحقیر فقرا یا با سخنی است که آنان ناپسند می دارند یا با مسخره کردن آنان ، یا با کاری که مستلزم اهانت به آنان است و یا با ترک سخن یا ترک کاری است که موجب اهانت به آنان بشود و امثال این موارد که از نظر عقل و شرع قبیح است «.
2
ابن عباس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله نقل می کند:
مَنْ أَهان َ فَقِیراً مُسْلِماً مِنْ أَجْلِ فَقْرِهِ وَ اسْتَخَف َّ بِهِ فَقَدِ اسْتَخَف َّ بِحَق ِّاللهِ وَ لَمْ یزَلْ فی مَقْتِ اللهِ عَزَّوَجَل َّ حَتّی یرْضِیهُ.
3
کسی که به فقیر مسلمانی به دلیل فقرش اهانت کند و او را پست شمارد، در واقع ، حق خداوند را سبک و پست شمرده و همیشه مورد نفرت خداوند است تا آن فقیر را راضی کند.
یکی از انواع تحقیر، منّت گذاردن است. کسی که به نیازمندی پولی دهد و بخواهد بر او منّت بگذارد، این کمک کردن او، کرامت انسانی فقیر و ثواب صدقه را از بین می برد. امام سجاد علیه السلام به مردم گوشزد می کند که در انجام هر کار خیری از جمله صدقه دادن به مستمندان نباید بر آنان منّت نهاد:
وَ أَجْرِ لِلنّاسِ عَلی یدِی الْخَیرَ وَ لا تَمْحَقْهُ بِالْمَن ِّ.
4
(بار خدایا!) خیر و نیکی برای مردم را به دست من روان ساز (توانگرم گردان تا به ایشان احسان کنم) و آن را به منت نهادن باطل مفرما.
کمک کردن به فقیران را باید کاری بی ارزش و کوچک دانست و به نیازمند گفت: این کمترین کاری است که می توانم برای شما انجام دهم ، چنان که حضرت علی علیه السلام شرایط کمال خدمت به مردم از جمله نیازمندان را این گونه برمی شمارد:
لا یسْتَقِیم ُ قَضاءُ الْحَوائِجِ إِلاّ بِثَلاثٍ : بِاسْتِصْغارِها لِتَعْظُمَ ، وَ بِاسْتِکْتامِها لِتَظْهَرَ وَ بِتَعْجِیلِها لِتَهْنَأَ.
5
رفع نیاز افراد فقط با سه چیز پایدار می ماند: با کوچک دانستن آن تا خود، بزرگ نماید. پنهان داشتن آن تا خود، آشکار شود. شتاب در برآوردن آن تا گوارا باشد.
افزون بر رفع نیاز مادی مستمندان، برای رسیدگی به نیاز عاطفی و معنوی باید با آنان دوستی داشت و از آنان دلجویی کرد. امام سجاد علیه السلام می فرماید: «حَبِّبْ إِلَی َّ صُحْبَةَ الْفُقَراءِ؛ بار خدایا! هم نشینی فقیران را برایم محبوب گردان» .
6

 


برچسب‌ها: سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ جمعه 1395/3/21 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


هرچند با کار و کوشش باید از فقر، دوری و از اظهار نیاز به دیگران خودداری کرد، افرادی نیز در جامعه زندگی می کنند که به دلیل از دست دادن یا ازکارافتادگی سرپرست ، توانایی تأمین نیازهای خود را ندارند. در اسلام دستورهای زیادی داده شده است که با حفظ بزرگواری این افراد، به حال آنان رسیدگی شود و شایسته تر آن است که نگذارند این افراد زبان به بیان نیازهای خود بگشایند. به فرموده امام سجاد علیه السلام : «وَ إِعْطاءِ ما یجِبُ لَهُمْ قَبْلَ السُّؤال ِ؛ (بار خدایا! آنان را توفیق ده )... در برآوردن حاجت نیازمندانشان پیش از آنکه لب به سؤال بگشایند.»1 پس باید قبل از آنکه کرامت نفسشان تهدید شود، به حال آنان رسیدگی کرد.
نراقی در جامع السعادات می گوید:
ضدّ بخل ، سخاوت است و آن از میوه های زهد است ، چنان که بخل میوه دوستی دنیاست . پس سزاوار است که هر پوینده راه آخرت اگر دستش از مال تهی است ، قناعت ورزد و اگر ثروت و مالی دارد، سخاوت و نیکوکاری پیشه کند و شکی نیست که جود و سخا از شریف ترین صفات و برترین اخلاق انسانی به شمار می رود و یکی از ریشه های رستگاری است و مشهورترین اوصاف پیغمبران و معروف ترین اخلاق فرستادگان الهی است و آنچه در ستایش آن رسیده ، از شماره بیرون است .2
از حضرت امام حسین علیه السلام در بیان آثار بخشندگی نقل شده است :
مَنْ جادَ سادَ وَ مَنْ بَخِلَ رَذِلَ وَ إِن َّ أَجْوَدَ النّاسِ مَنْ أَعْطی مَنْ لایرْجُوهُ . 3
کسی که بخشندگی کند، سیادت و بزرگی می یابد و آن که بخل ورزد، خوار می شود و بخشنده ترین مردم کسی است که به آنکه امید بخشندگی به او ندارد، عطا و بخشش کند.
کسی که با دیگران سخاوت مندانه رفتار کند، مردم به او احترام می گذارند، ولی بخیل در نظر مردم ، بی ارزش می شود.
پیامبر اسلام در بیان فضیلت انسان سخی و بدبختی انسان بخیل این گونه می فرماید:
إِن َّ السَّخِی قَرِیبٌ مِنَ اللهِ قَرِیبٌ مِنَ النّاسِ قَرِیبٌ مِنَ الْجَنَّة ِ بَعِیدٌ مِنَ النّارِ وَ إِن َّ الْبَخِیلَ بَعِیدٌ مِنَ اللهِ بَعِیدٌ مِنَ النّاسِ بَعِیدٌ مِنَ الْجَنَّةِ قَرِیبٌ مِنَ النّارِ.4
فرد سخاوتمند به خداوند نزدیک است و نزد مردم نیز قرابت و محبوبیت دارد و به بهشت نیز نزدیک است، ولی از جهنم دور است (و در مقابل) فرد بخیل از خداوند و مردم و بهشت دور و به جهنم نزدیک است .
امام سجاد علیه السلام از پی آمدهای بخل به خداوند پناه می برد: «أَللَّهُم ََّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ ... الْبُخْلِ؛ خدایا! به تو پناه می برم از... بخل ».5

 


برچسب‌ها: سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ پنج شنبه 1395/3/20 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]


قناعت ، انسان را به کفایت و بی نیازی می رساند. در روایات نیز بی نیازی ، نتیجه قناعت معرفی شده است .
از امام باقر یا امام صادق علیه السلام نقل می کنند: «مَنْ قَنَعَ بِما رَزَقَهُ اللهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَی النَّاسِ؛ هرکس به آنچه خدا به او روزی کرده است، قانع باشد، او از بی نیازترین مردمان است ».
1
امام سجاد علیه السلام از کمی قناعت به خداوند پناه می برد؛ زیرا در کنار ناشکری در برابر نعمت های خداوند، موجب اظهار نیاز انسان به دیگران می شود: «(أَعُوذُ بِکَ )... مِنْ قِلَّةِ الْقَناعَةِ ؛ (بار خدایا! به تو پناه می برم )... از کمی قناعت ».2
در تعیین مرز قناعت، باید توجه کرد که بخل و سخت گیری بر خانواده ، قناعت نیست، بلکه قناعت، رضایت انسان است به آنچه دارد تا خود را برای کسب پول و ثروت بیشتر به سختی نیندازد.
«قناعت ، ضد حرص است و آن اکتفا به مقدار نیاز و ضرورت از مال و دیگر امور دنیوی است و صفتی نیکو و از بزرگ ترین وسایل رسیدن به سعادت همیشگی است و فرد قانع ، اندیشه ای آرام و دور از اشتغال دارد که آسوده به کارهای خود می پردازد».
3
طمع، به معنای تمایل نفس به چیزی از روی آرزوی شدید و آزمندی است .
4 حرص، زیاده روی در آزمندی و میل و اراده است 5 و قناعت نکردن ، انسان را به سوی حرص و طمع سوق می دهد. امام صادق علیه السلام می فرماید: «وَ کُلَّمَا نَقَصَ مِنَ الْقَناعَة ِ زادَ فِی الرَّغْبَةِ؛ هرچه قناعت کمتر باشد، رغبت انسان (حرص و طمع ) زیادتر می شود».6
قناعت اگر در همه امور زندگی (پوشاک ، خوراک ، شهوت، تمایلات نفسانی ، ثروت و...) صورت بگیرد، ریشه طمع و شهوت و هواهای نفسانی قطع می شود و با آسایش خاطر و توجه کامل می توان به امور معنوی پرداخت. 7 در مقابل، حرص و طمع ، انسان را نیازمند می کند تا آنجا که حاضر می شود از آبرو و کرامت نفس بگذرد و به دیگران اظهار نیاز کند، ولی با قناعت ، انسان تا حد ممکن، به اظهار نیاز به دیگران روی نمی آورد.
امام سجاد علیه السلام دوری از طمع و اظهار نیاز به مردم را این گونه توصیف می کند:
رَأَیتُ الْخَیرَ کُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِی قَطْعِ الطَّمَعِ عَمّا فِی أَیدِی النّاسِ وَ مَنْ لَمْ یرْجُ النّاسَ فِی شَی ءٍ وَ رَدَّ أَمْرَهُ إِلَی اللهِ عَزَّوجَل َّ فِی جَمِیعِ أُمُورِهِ اسْتَجابَ اللهُ عَزَّوَجَل َّ لَهُ فِی کُل ِّ شَی ءٍ.
8
تمام خیر و نیکی را دیدم که در بریدن طمع از دست مردم است و هرکس هیچ امیدی به مردم نداشته باشد و امرش را در هرکاری به خدای ـ عزّوجل ّـ واگذارد، خداوند در هر خواسته ای او را اجابت می کند.
امام سجاد علیه السلام نیز از پیامدهای ویرانگر حرص و طمع، به خداوند پناه می برد و می فرماید: «أَعُوذُبِکَ مِنَ الطَّمَعِ وَ...؛ خدایا! از طمع ورزی ، به تو پناه می برم.»
9 و در جای دیگر می فرماید: «وَ اَعِذْنِی... مِنْ َهَلَعِ أهْلِ الْحِرْصِ ؛ خدایا! مرا از حرص آزمندان پناه ده ».10

 


برچسب‌ها: مقالات - سبک زندگی در سیره امام سجاد(ع)


تاریخ : [ چهارشنبه 1395/3/19 ] [ ] | نویسنده : [ رسول گلی زاده ]




تمامی حقوق مطالب، برای پایگاه قبله اهل سجود محفوظ است.

X